Việc khởi động lại các lò phản ứng hạt nhân có thể làm giảm đáng kể sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và giúp Nhật Bản đạt được các mục tiêu khử cacbon.
Cuộc tranh luận ngày càng gia tăng giữa năng lượng hạt nhân và các nguồn năng lượng tái tạo vì tương lai năng lượng sạch của Nhật Bản.
Chính phủ Nhật Bản đang cố gắng khởi động thời kỳ phục hưng hạt nhân 13 năm sau thảm họa hạt nhân Fukushima Daiichi, nhưng việc quay trở lại sử dụng năng lượng hạt nhân đang gây khó khăn cho quốc gia từng là nhà sản xuất điện hạt nhân lớn nhất thế giới. Trong khi chính phủ tiếp tục đưa ra những cam kết cao cả về việc phục hồi ngành công nghiệp, điều này sẽ củng cố sự độc lập về năng lượng cũng như quỹ đạo khử cacbon của Nhật Bản, thì việc sản xuất điện hạt nhân đã bị đình trệ từ 5 đến 8% tổng năng lượng của đất nước trong nhiều năm nay.
Mục tiêu của Nhật Bản là tạo ra 20-22% năng lượng hạt nhân vào năm 2030 ngày càng trở nên xa vời khi thời hạn đó ngày càng đến gần và cam kết gần đây của họ về việc tăng gấp ba lần năng lượng hạt nhân vào năm 2050 cũng có vẻ tương đối khó xảy ra trừ khi nước này thay đổi nghiêm túc cách tiếp cận của mình. Như hãng tin châu Á-Thái Bình Dương The Diplomat đưa tin gần đây, “khoảng cách lớn giữa tầm nhìn và thực tế chính sách gây nguy hiểm cho các mục tiêu chính sách năng lượng quan trọng như an ninh năng lượng và cung cấp năng lượng khử cacbon”.
Chính sách và dư luận Nhật Bản phần lớn đã tránh xa năng lượng hạt nhân kể từ thảm kịch hạt nhân Fukushima năm 2011, khi trận động đất mạnh nhất từng được ghi nhận ở Nhật Bản gây ra sóng thần ập vào nhà máy điện hạt nhân Fukushima. Kết quả là thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất kể từ Chernobyl và sự thay đổi lớn trong chính sách năng lượng của Nhật Bản. Công chúng Nhật Bản hội tụ để lên án việc sản xuất điện hạt nhân trong cộng đồng của họ, trong khi chính phủ Nhật Bản hứa sẽ vĩnh viễn bỏ lại năng lượng hạt nhân trong gương chiếu hậu. Nhưng giờ đây, hơn một thập kỷ sau, nỗi sợ hãi do Fukushima tạo ra đang mờ dần và vô số lợi ích của năng lượng hạt nhân một lần nữa bắt đầu lấn át những đánh đổi trong bối cảnh năng lượng của Nhật Bản.
Nhật Bản, từng đi đầu về chống biến đổi khí hậu, giờ đây đã tụt hậu rất xa trong quá trình chuyển đổi năng lượng sạch. Trong suốt thập kỷ chống hạt nhân của Nhật Bản, nước này đã trở nên cực kỳ phụ thuộc vào việc nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch từ nước ngoài để duy trì hoạt động. Kết quả là quốc gia này đã chứng kiến sự suy giảm đáng lo ngại về tính độc lập và an ninh năng lượng cũng như sự gia tăng đáng kể về phát thải khí nhà kính. Sự phụ thuộc ngày càng tăng của Nhật Bản vào than đá trong 13 năm qua là một vấn đề đặc biệt lớn đối với lượng khí thải carbon của quốc gia. Do đó, hạt nhân, một nguồn năng lượng thay thế không có carbon, mang đến cơ hội lớn cho quốc gia này khẳng định vị trí dẫn đầu của phong trào khử cacbon. Nhưng điều này còn một chặng đường dài để đi qua.
Cho đến nay, chỉ có 33 trong số 55 lò phản ứng hạt nhân thương mại của nước này đang hoạt động và chỉ 27 trong số đó đang trải qua quá trình cấp phép để khởi động lại hoạt động. Nếu 27 dự án đó thành công, chúng có thể sớm cung cấp khoảng 14% năng lượng cho Nhật Bản. Mặc dù đó là một đóng góp đáng kể nhưng nó vẫn còn kém xa so với các mục tiêu năng lượng hạt nhân mà đất nước đề ra.
Trong khi một số người coi đây là lời kêu gọi tăng gấp đôi lượng hạt nhân một cách nhanh chóng, thì những người khác lại cảm thấy rằng những số liệu này làm sáng tỏ thực tế rằng hạt nhân là cách tiếp cận sai lầm đối với Nhật Bản và thay vào đó, cần phải chuyển hướng sang mở rộng nhanh chóng năng lượng tái tạo. Như tờ Diplomat đã lập luận trong bài xã luận gần đây, “Sự hồi sinh năng lượng hạt nhân của Nhật Bản được cho là sẽ tăng cường an ninh năng lượng và thúc đẩy quá trình khử cacbon. Tuy nhiên, việc theo đuổi những mục tiêu không thể đạt được lại có tác dụng hoàn toàn ngược lại vì khoảng cách thực hiện ngày càng lớn liên tục được lấp đầy bởi việc nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch.”
Tuy nhiên, Nhật Bản không phải là quốc gia duy nhất hiện đang đặt cược lớn vào hạt nhân. Năng lượng hạt nhân đang trải qua thời kỳ phục hưng ở cấp độ toàn cầu khi ký ức về những thảm họa như Fukushima mờ dần và nhu cầu cấp thiết về các giải pháp thay thế năng lượng không có carbon tiếp tục gia tăng. Trong khi hạt nhân vẫn còn gây chia rẽ do các vấn đề an toàn và vì các vấn đề xung quanh việc quản lý nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, những người ủng hộ nó ngày càng gia tăng về số lượng và tầm ảnh hưởng. Và hạt nhân có rất nhiều lợi ích. Đó là một công nghệ đã được chứng minh với các chuỗi cung ứng hiện có và các bản thiết kế đã được thiết lập, và quan trọng hơn, đây là nguồn năng lượng phụ tải cơ bản, nghĩa là nó không thay đổi như năng lượng gió và năng lượng mặt trời.
Anh Ngọc