PV: Anh đã qua rất nhiều cương vị trong ngành Dầu khí, có thể nói một đời bôn ba không ít sóng gió, ở nơi nào anh coi là khó khăn gian khổ nhất, điều gì đọng lại trong anh nhiều cảm xúc nhất, thưa anh?

Nhà thơ Dầu khí Nguyễn Quyết Thắng

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Hỏi câu này chắc nhà báo đã đọc hồi ký “Dầu khí và tôi” rồi phải không? Tuổi trẻ đừng bao giờ ngại khó khăn gian khổ. Cái nghề của tôi mà không lăn lộn sẽ không khá lên được. Các cụ nói: “Ngọc bất chác bất thành khí” - ngọc không mài giũa không sáng trong được mà. Anh chỉ có thể nói oang oang trước mọi người một khi kiến thức anh vững vàng, tự tin về những điều mình nói. Thiếu điều đó, anh chỉ có thể chúm chím, nắn nót khi phát biểu và chỉ muốn người ta không nghe thấy mà thôi. Đúng là cuộc sống vật chất ngày xưa khổ thật, khổ nhưng chẳng ai thấy khổ, vẫn lạc quan và thương yêu nhau lắm.

Tôi mệnh hỏa, tích lịch hỏa, tính hiền nhưng rất cương cường, ưa lời nói thẳng nên đôi khi cũng bị lãnh đạo không “sướng”, có trường hợp còn bị “chụp mũ” tai hại. Đúng là tôi cũng gặp “không ít sóng gió”, cái “sóng gió” ấy cứ rình rập tôi mấy chục năm trời. Chỉ có điều về sau ngẫm lại, tôi thì chẳng làm sao nhưng những người đối xử với tôi như thế đều có kết cục buồn. Quyền chức, bạc tiền suy cho cùng đều phù du cả, chỉ nghĩa tình là còn đọng lại. Dù bôn ba nhiều nơi, nhưng mỗi khi gặp lại mọi người tay bắt mặt mừng tôi thấy lòng mình ấm áp làm sao. Đó là nghĩa tình, là hạnh phúc.

PV: Xin anh cho biết đôi nét về những thành công anh “gặt hái” được trong cuộc đời dầu khí? Một vài kỷ niệm vui buồn khó quên?

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Gọi là thành công thôi chứ tôi có “gặt hái” được cái gì đâu! Tôi lang thang góc bể chân trời, kinh qua hầu hết các lĩnh vực công tác từ kỹ thuật tới quản lý, có một thời gian dài làm việc tại “tổng hành dinh” Petrovietnam (từ năm 1977). Từ đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, tôi được giao phụ trách toàn bộ công tác thăm dò bể trầm tích Cửu Long và biển Tây Nam, nơi có các hoạt động dầu khí sôi nổi nhất trong cả nước. Anh em hay gọi đùa tôi là “Cửu Long Vương” vì thế. Tôi rất vui vì đã góp một phần vào sự thành công chung ấy, cũng để lại được một dấu ấn nho nhỏ trong lòng người dầu khí cả về công việc và thơ. Do thường có những ý kiến phản biện độc lập, đôi khi trái chiều, có lúc phải tự mình bảo vệ hoặc phải đưa ra quyết định ở những thời điểm căng nhất.

Có 2 trường hợp tôi phải đơn phương “chiến đấu” như thế. Một lần tôi phải thuyết phục Ủy ban Kỹ thuật của hợp đồng Lô 15.1, nhất là các đối tác nước ngoài để họ thay đổi độ sâu thiết kế đã được thống nhất (-3.400m) xuống -3.700m tại giếng khoan đầu tiên trên cấu tạo Sư Tử Vàng. Thực tế khi khoan cho thấy 3.400m đầu không có biểu hiện dầu khí đáng kể, nhưng tới độ sâu 3.551-3.583m giếng khoan đã gặp một đới nứt nẻ lớn trong đá móng Granit, làm mất dung dịch hoàn toàn, thử vỉa cho dòng dầu lên tới 11.400 thùng/ngày, mang lại mỏ dầu Sư Tử Vàng mà ai cũng biết.

Một trường hợp khác gặp phải khi tôi trực tiếp điều hành thi công giếng khoan đầu tiên HXN-1X, đã khoan gần hết chiều sâu thiết kế song chưa gặp biểu hiện dầu khí nào đáng kể. Nếu tiếp tục, giếng khoan sẽ đâm vào ranh giới nước, chúng tôi sẽ kết thúc giếng khoan “an toàn”, “theo đúng thiết kế” như bao trường hợp khác. Và như thế cũng đồng nghĩa với việc mất trắng mấy chục triệu USD. Không thể chấp nhận điều đó, qua xem kỹ tài liệu và bằng kinh nghiệm bản thân, tôi đưa ra quyết định thay đổi hẳn quỹ đạo giếng khoan, lệnh cho giám sát điều hành khoan nâng góc nghiêng tới mức tối đa có thể ngay trong đêm hôm ấy.

Đó là một quyết định tự tin, đầy trách nhiệm và bản lĩnh nhưng khiến tôi suýt nữa thì tiêu tan cả “sự nghiệp chính trị” đấy. Chỉ biết rằng, cuối cùng chúng tôi đã tránh được đới nước ấy và bắt gặp cả một đới nứt nẻ lý tưởng trong đá móng Granit. Kết quả thử vỉa thật tuyệt vời, lập kỷ lục về dòng dầu cho cả khu vực mà đối tác nước ngoài đã làm suốt gần 20 năm chưa bao giờ có được. Mỏ dầu Hổ Xám Nam được phát hiện như thế và cũng nhờ vậy mà tôi thoát “tội”.

Còn “gặt hái” ư? Chỉ cần những thành công như thế và những ý thơ chợt thăng hoa như thế là quá đủ rồi. Tiết lộ với nhà báo rằng, ngay cả Huân chương Lao động hay Giải thưởng Hồ Chí Minh cho công trình “Petroleum Exploration in Cuu Long Basin - The Keys of Success” (Thăm dò dầu khí bể Cửu Long - chìa khóa của thành công) của tôi cũng là do anh em lãnh đạo Petrovietnam hiện nay nhớ đến và đề nghị, cho dù tôi đã về nghỉ hưu rồi. Văn hóa Dầu khí từ xưa vốn đẹp lắm, biết “trọng nghĩa khinh tài”, sống nghĩa tình, có trước có sau lắm. Có thể chính những điều đó đã làm nên vóc dáng Petrovietnam kiêu hãnh bây giờ.

Tấm hình lưu niệm quý báu anh Nguyễn Quyết Thắng chụp với ông Mike Allison, Giám sát điều hành khoan người Mỹ

PV: Đọc hồi ký của anh, thấy rất nhiều năm sau anh vẫn còn nhớ được những vùng đất anh đã từng lưu bước... và tên họ, hoàn cảnh cuộc sống của các đồng nghiệp cả tây lẫn ta, đó là do trí nhớ trời phú hay do một chữ “tình” sâu đậm trong anh?

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Cả hai. Thiếu một trong hai thứ đó tôi làm sao làm thơ được. Có nhiều sự việc xảy ra mấy chục năm trời tôi vẫn thấy như vừa hôm qua vậy. Có tên người chỉ nghe qua một lần từ giữa thập niên 60 nhưng vô tình vẫn lọt vào bộ nhớ. Nếu bạn không tin có thể kiểm tra nhân chứng. Nhưng tôi không tiêu tốn dung lượng cho bộ nhớ đâu nhé, lúc cần thiết nó tự bật lên thôi. Tôi có từng ấy tập thơ và có thể đọc thuộc lòng hầu hết các bài thơ. Bởi đó là những phát hiện của giây phút thăng hoa, là sự điêu luyện trong cấu tứ và vần điệu. Thơ nguyên tác nước ngoài cũng vậy thôi, thiếu cái đó không còn là thơ nữa.

PV: Người ta vẫn thường nói, chỉ những người trải qua nhiều gian khổ mới thấy hết ý nghĩa và biết cách trân quý cuộc sống này. Anh lại chắp thêm cánh cho tình đời, tình người bay bổng thành vần điệu, từ khi nào thơ đã trở thành máu thịt của anh?

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Tôi làm thơ từ khi còn rất trẻ. Sau này thơ, cuộc sống và tôi cứ mãi đồng hành bên nhau. Cái nghề của tôi khiến con người có lúc thật lắng sâu, lúc thật bay bổng, đúng cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, không muốn viết thì tiếng lòng cũng bật thành cung bậc, thành thơ thôi. Tôi quan niệm thơ là “mỹ tửu”, là rượu quý, là chất chiết từ trái thơm, từ lúa gạo của đất trời đủ để say lòng người chứ không phải là cái thứ cô kiệt cạn như cồn, bởi cồn không uống được. Bạn nói rất đúng, chỉ những người trải qua nhiều gian khổ mới thấy hết ý nghĩa và biết cách trân quý cuộc sống này.

PV: Không mấy người theo nghiệp kỹ thuật công nghệ lại có được “không gian” lớn như vậy cho phần tâm hồn lãng mạn thăng hoa, bằng cách nào anh có thể minh giải điều đó?

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Cảm ơn số phận đã cho tôi một cái nghề “thật dễ thương” để có thể lang thang bốn phương trời, trải nghiệm và làm thơ. Tôi thiên viết về tình yêu. Mọi thứ sẽ phai tàn, chỉ tình yêu là mãi mãi. Vì thế, cả những chuyến bay đường dài mệt mỏi từ đông sang tây, hết đêm lại ngày đôi lúc cũng trở nên thật ngọt ngào, say đắm trong thơ. Người kỹ thuật làm thơ có lợi thế về sự khúc triết và logic của tư duy. Người đi nhiều càng có lợi thế của kẻ “đi một ngày đàng học một sàng khôn” vậy. Không gian của tôi là cả trời xanh, biển biếc, là cả thế giới đẹp tươi hỏi làm sao tâm hồn không lãng mạn, thăng hoa được.

PV: Khoảnh khắc nào được anh coi là nên thơ nhất trong hành trình dầu khí của anh? Bài thơ nào anh tâm đắc nhất trong 5 tập thơ “Lời biển”, “Phù sa”, “Ngàn mây”, “Cúi xuống bầu trời” và “Lẽ sống thật là đơn giản”?

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Ấy là những lúc thảnh thơi trên trời hoặc giây phút bình yên ngắm nhìn những khoảnh khắc huy hoàng trên biển cả: “Chiều buông một trời ráng đỏ/ Đêm phơi một biển trăng vàng/ Bình minh sắc màu quyến rũ/ Mơ về một thuở hồng hoang” (Người thắp sáng biển khơi). Ba tập thơ mang tên “Lời biển”, “Ngàn mây”, “Cúi xuống bầu trời” và rất nhiều bài thơ của tôi đã nói lên điều ấy. Còn bảo bài thơ nào tâm đắc nhất trong cả 5 tập thơ thì khó quá bởi chúng đều là những đứa con tinh thần mà tôi “mang nặng đẻ đau”, tôi như con tằm dứt ruột. Đứa nào tôi cũng quý, cũng yêu.

PV: Trong đời, thời điểm nào làm anh xúc động và hạnh phúc nhất bởi những đánh giá về thơ của mình?

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Hai kỷ niệm làm tôi xúc động nhất là, một lần sau khi kết thúc Forum về tiềm năng dầu khí bể Cửu Long, tôi và anh bạn tôi dẫn một đoàn (chủ yếu là khách nước ngoài) khảo sát thực địa tuyến Sài Gòn - Định Quán - Bảo Lộc - Đà Lạt - Phan Rang Tháp Chàm - Sài Gòn. Tối liên hoan tại Phan Rang có đoàn văn công Chàm biểu diễn. Tôi làm MC dẫn chuyện, giới thiệu về dân tộc Chàm rồi đọc bài thơ “Tháp Chàm” tặng mọi người và các nghệ sĩ múa. Không ngờ cuối buổi diễn, người trưởng đoàn văn công Chàm đến tìm tôi, anh nắm tay tôi, cảm ơn về bài thơ và khẩn khoản yêu cầu tôi đọc lại. Thế là dưới ánh điện lờ mờ, tôi đọc còn anh hí húi chép lại vào sổ tay giữa bao khán giả đứng xung quanh. Bài thơ đã đi vào lòng người như thế.

Một lần khác, khi chúng tôi chuẩn bị cho chuyến thăm lại đất nước Rumani sau 40 năm ra trường, tôi có liên hệ được địa chỉ của một vài bạn học cũ. Để dễ hình dung lại bao năm tháng cách xa ấy, tôi đã gửi các bạn tôi bài thơ “Lẽ sống thật là đơn giản” (được tôi dịch sang tiếng Anh và nhờ bạn tôi, TS William Schmidt hiệu đính). Bốn tháng sau, khi tôi đứng giữa giảng đường đại học đọc bài thơ bằng tiếng Việt, còn bạn tôi Mihaela Dutsulescu, hoa khôi thời sinh viên, đọc bằng tiếng Rumani trên nền nhạc Việt (qua CD tôi mang theo lời bạn dặn).

Bài thơ như một lời tự sự của riêng tôi, của thế hệ trẻ Việt Nam thời ấy mà các bạn tôi ở nước ngoài đồng cảm và muốn sẻ chia. Trong tiếng hoan hô của mọi người, tôi ngạc nhiên và xúc động đến lặng người đi khi nghe bạn tôi giới thiệu và tặng lại tôi tập bản dịch bài thơ của tôi ra 8 thứ tiếng nước ngoài do nhiều người dịch sang bản ngữ (Anh, Pháp, Đức, Ý, Tây Ban Nha, Nga, Hungari và Rumani). Bài thơ được lấy tên chung là “Hạnh phúc”. Ai biết được rằng, đó cũng là những phút giây hạnh phúc tuyệt vời của “một đời phiêu bạt lãng du” mà tôi có được.

PV: Được biết, dù đã nghỉ hưu, anh vẫn luôn dõi theo từng bước trưởng thành của ngành Dầu khí hôm nay, điều gì anh mong đợi nhất ở ngày mai?

Anh Nguyễn Quyết Thắng: Cảm ơn nhà báo đã có cuộc phỏng vấn đầu xuân. Tôi muốn mượn 4 chữ của Văn hóa Doanh nhân: “Trí - Dũng - Tâm - Tài” để chúc cho lãnh đạo Petrovietnam và tất cả những người làm dầu khí một năm mới hạnh phúc, thắng lợi. Ước mong ngành Dầu khí luôn có một ê-kíp lãnh đạo trí tài, tâm sáng, một đội ngũ cán bộ tinh nhuệ, giỏi giang, sống có trách nhiệm, nghĩa tình và đầy ý chí, một sức trẻ biết biến những thách thức thành cơ hội, làm lợi cho dân, cho nước, cho ngành, trong đó có cả hạnh phúc của chính mình.

Nguyễn Tiến Dũng (thực hiện)