Trở lại điểm sáng Tây Nghệ An
Tôi có may mắn được nhiều dịp về công tác tại Thủy điện Hủa Na, vinh dự bởi đây là một trong những công trình trọng điểm Quốc gia do Tập đoàn Dầu khí làm chủ đầu tư. Lần trở về với tâm trạng khác khi được chứng kiến hình hài của Thủy điện Hủa Na đang hiện rõ với một màu xanh bao phủ núi rừng, sông nước. Của thác nước đổ xuống ầm ào như dải lụa tung bọt trắng xóa… tất cả tạo thành một bức tranh hoàn chỉnh lấp lánh trong ánh nắng nơi miền Tây xứ Nghệ.
Từ trên đỉnh hạ lưu đập tràn, tôi cùng anh Phan Trọng Phú, Giám đốc Công ty CP Thủy điện Hủa Na (HHC) thảnh thơi phóng tầm mắt nhìn ngắm toàn cảnh thủy điện, nơi chỉ mấy tháng trước đây còn là một đại công trường với ngổn ngang thiết bị và máy móc thi công gầm vang núi rừng. Hình ảnh đó nay chỉ còn trong ký ức những người làm thủy điện. Đứng đây mới thấm thía công sức của các anh như thế nào, đó là những gian lao vất vả gánh vác một nhiệm vụ quan trọng với lòng nhiệt huyết gắn bó với công trình thủy điện từ những ngày đầu xây dựng.
Toàn cảnh đập tràn Nhà máy Thủy điện Hủa Na
Khi tôi hỏi bí quyết thành công của Hủa Na hôm nay, anh Phú cười: “Thủy điện là một câu chuyện dài kể ra thì không bao giờ hết, bí quyết của chúng tôi là huy động được sức mạnh của cả một tập thể, của sự hào hứng và khát khao được cống hiến của mỗi cá nhân mới làm nên thành công này”. Tôi hiểu tâm sự của anh Phú, 3 chữ “làm thủy điện” là một câu chuyện dài đầy khó khăn vất vả. Đến bây giờ, nhiều người vẫn không quên được cuộc chuyển rời rầm rộ lớn chưa từng thấy được xem như một “kỳ tích”. Họ vẫn tự hỏi tại sao chỉ trong vòng 10 tháng mà có thể thực hiện di dời được 1.361 hộ dân nằm trong vùng lòng hồ của 14 thôn, bản thuộc 2 xã Thông Thụ và Đồng Văn được chuyển đến nơi ở mới. Câu trả lời ngắn gọn đó là sự đồng thuận của sức mạnh tập thể đã làm nên kỳ tích ấy, để công việc tích nước hồ chứa được thực hiện sau 5 tháng.
Đây có thể nói là quyết tâm rất lớn của chủ đầu tư, các tổng thầu Sông Đà, Lilama và đặc biệt là chính quyền tỉnh Nghệ An và bà con sinh sống tại 2 xã Đồng Văn, Thông Thụ, huyện Quế Phong đã tạo điều kiện bàn giao mặt bằng để xây dựng dự án. Từng tham gia xây dựng Thủy điện Yaly và Sơn La trong nhiều năm, anh Nguyễn Huy Vượng, Phó trưởng phòng Thủy điện và Năng lượng tái tạo, Ban điện Tập đoàn cho biết: “Sau khi tiếp nhận dự án, Tập đoàn Dầu khí với vai trò cổ đông chi phối từ tháng 4/2009 và bàn giao triển khai thực tế từ tháng 8/2009 có thể nói rằng đây là quãng thời gian hết sức khó khăn vất vả. Ngoài chuyện di dân ra khỏi khu vực vùng lòng hồ, Thủy điện Hủa Na còn phải triển khai một khối lượng công việc khổng lồ cũng nan giải, khó khăn không kém, đó là đổ bê tông 3,8km đường hầm trong điều kiện địa chất cực kỳ phức tạp do công tác khảo sát chưa tốt của chủ đầu tư cũ ảnh hưởng đến tiến độ, biến động tỷ giá khiến lãi suất tăng cao v.v...
Tuy gặp phải một số khó khăn ngoài dự kiến nhưng tiến độ thi công vẫn nằm trong sự kiểm soát của chủ đầu tư và nhà thầu. Bởi vậy, Thủy điện Hủa Na vẫn đảm bảo mục tiêu phát điện theo đúng kế hoạch”. Để có được thành công như hôm nay là sự chung tay của ngân hàng Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Quân đội, Ngân hàng Bắc Á (cũng là cổ đông tham gia dự án) đã chia sẻ khó khăn tiếp đủ vốn cho công trình. Sự thành công của dự án còn do lựa chọn các nhà thầu, các nhà tư vấn chuyên nghiệp có nhiều kinh nghiệm thi công các công trình thủy điện. Trong đó tổng thầu xây dựng Tập đoàn Công nghiệp Xây dựng Việt Nam; tổng thầu cung cấp, lắp đặt thiết bị là Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam; nhà thầu cung cấp các thiết bị nâng hạ Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung.
Khi bài báo này lên trang, Dự án Thủy điện Hủa Na đã thực hiện xong các phần việc quan trọng cuối cùng để chính thức hòa vào lưới điện Quốc gia tổ máy số 1 vào ngày 29/1 và tổ máy số 2 vào trung tuần tháng 3/2013. Để đón sự kiện quan trọng đó, có thể hình dung khối lượng các anh đang phải làm rất lớn. Hầu như khu nhà công vụ chỉ đón các anh về nghỉ vào bữa tối, từ 5 giờ sáng các anh đã xuống kiểm tra các hạng mục, rồi giao ban đôn đốc hết sức khẩn trương đến tối muộn mới về. Anh Phan Trọng Phú cho biết, mọi công tác chuẩn bị các bước thử đồng bộ thiết bị cho tổ máy số 1 đã trên công trường Thủy điện Hủa Na đã cơ bản triển khai các hạng mục chính như: ngập nước tuyến hầm dẫn dòng, ngập nước tuyến chảy tổ máy 1, chạy thử hệ thống kỹ thuật, cứu hỏa, báo cháy… đảm bảo an toàn kỹ thuật. “Vấn đề còn lại chỉ còn là chờ đợi khoảnh khắc, tổ máy đã sẵn sàng hòa vào điện lưới Quốc gia trong vòng 10 ngày tới”, anh Phú nói.
Khát vọng phát điện góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã sắp thành hiện thực. Với quyết tâm đưa Nhà máy đi vào hoạt động trong tháng Quý I/2013, toàn thể cán bộ, CNVC-LĐ trên công trường đang ngày đêm dốc sức để hoàn thành những hạng mục. Hiện nay đã chuẩn bị xong việc chạy không tải cho tổ máy số 1, dự kiến hòa lưới đồng bộ vào ngày 29/1 và cho tổ máy số 2 trong tháng 3/2013.
Ổn định đời sống các khu tái định cư
Một thực tế đáng mừng là đến nay các khu tái định cư (TĐC) vùng lòng hồ đã dần hiện rõ hình hài. Theo đánh giá của chính quyền địa phương và HHC thì các căn nhà xây mới cho người dân vùng bị ảnh hưởng đã cơ bản đáp ứng về điều kiện nơi ăn, chỗ ở. Để minh chứng cho điều đó, tôi cùng các cán bộ Tập đoàn và Tổng Công ty Điện lực Dầu khí (PV Power) đã đến thăm một số điểm TĐC xa nhất thuộc 2 xã Đồng Văn và Thông Thụ trước đây chỉ sau một giờ đồng hồ xuôi dòng sông Chu bằng xuồng cao tốc rồi di chuyển bằng ôtô.
Là người 6 năm gắn bó với bà con từ những ngày còn đi vận động, mở đất để khai thông dự án, anh Trịnh Bảo Ngọc, Phó giám đốc HHC đưa chúng tôi lần lượt vào thăm các khu TĐC như Na Lướm, Huôi Chà La, Nậm Nui, Nậm Dừa, Khủn Na… Có thể thấy các hộ dân đều có nhà ở chắc chắn và rộng rãi, có điểm khiến chúng tôi hình dung như đang dừng chân ở thị trấn nhỏ với đầy đủ điện, đường, trường, trạm, trẻ em nô đùa bên lớp học.
Những người làm thủy điện luôn trăn trở với cuộc sống của bà con nơi tái định cư
Anh Ngọc cho biết: “Hiện nay, các hộ dân đã cơ bản có nơi ở mới, việc đền bù cho dân được chia thành các dạng, một phần nhận tiền đền bù sẽ tự túc xây nơi ở, các hộ không có điều kiện thì được xây dựng nhà cấp 4 hoặc nhà sàn bằng bê tông cốt thép theo mẫu đã được bà con lựa chọn. Ngoài diện tích nhà ở rộng rãi (hộ 1 đến 2 khẩu: 36m2 , hộ 3 đến 5 khẩu: 60m2 , hộ trên 6 khẩu: 80m2) còn được xây dựng thêm các công trình phụ”.
Tại điểm tái định cư Huội Sin - Huội Lạn có tới 114 hộ dân xã Ðồng Văn nằm dưới chân đập thủy điện di chuyển về, là điểm TĐC có đông dân nhất, đồng chí Vi Văn Quốc, Bí thư Chi bộ cho biết: Ðến nay cơ bản người dân đã an cư nơi ở mới. Chủ đầu tư ngoài chi trả tiền đền bù đầy đủ còn hỗ trợ dân tiền vận chuyển, các chính sách của Nhà nước về đền bù được thực hiện đầy đủ. Ðến điểm định cư mới dân bản vui hơn vì giao thông đi lại thuận tiện, các công trình phục vụ sinh hoạt hằng ngày như nước sinh hoạt, điện, giao thông, nhà trẻ, trường học, nhà văn hóa cộng đồng...
So với năm ngoái tôi đến thăm, thì nay các khu TĐC ở Thông Thụ đã có thêm trường học, trạm y tế và nhà văn hóa… đó chính là sự khác biệt lớn về đời sống của bà con. Ngoài việc nơi ở mới khang trang do được đền bù hỗ trợ thỏa đáng, nhiều hộ còn dư tiền gửi ngân hàng, đầu tư cho sản xuất, con em đi học trường lớp thuận lợi, không phải trèo đèo lội suối đi lại khó khăn như trước.
Ở Khuổi Sai cũng vậy, bà con dân Bản phải nói rằng đang có cuộc sống sung túc. Đường đến điểm TĐC được trải nhựa, đường trong khu dân cư và đường ra khu sản xuất được bê tông hóa; cùng với điện, nước sản xuất, nước sinh hoạt được dẫn bằng ống thép tráng kẽm, kênh mương nội đồng được kiên cố hóa và đưa đến từng nhà. Nhiều gia đình còn sắm thêm xe máy, mở cửa hàng tạp hóa buôn bán kinh doanh cũng không kém gì ngoài thị trấn…
Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một bất cập tại một số điểm TĐC là đường đi lại còn gặp nhiều khó khăn do tiến độ thi công chững lại do một số vấn đề liên quan đến vốn. Bên cạnh đó, cũng còn một số yếu tố khách quan, người dân ở một số điểm chưa được phân bổ đất sản xuất nên hiện nay đời sống của nhiều hộ dân bị hạn chế. Theo anh Ngọc, sau tái định cư thì vẫn còn rất nhiều việc phải làm, ví dụ như việc thổ nhưỡng, thâm canh cho bà con không thể một sớm một chiều làm ngay được mà phải có thời gian, thậm chí là rất dài.
Thấu hiểu công tác hậu TĐC còn nhiều khó khăn, Chủ tịch HĐQT HHC, ông Nguyễn Mạnh Hùng trăn trở: “HHC luôn xác định nhiệm vụ tiếp theo là ổn định đời sống và điều kiện phát triển sản xuất lâu dài, bền vững cho các hộ TĐC là hết sức nặng nề. Điều chúng tôi luôn mong mỏi nhất đó là thực hiện được tiêu chí nâng cao chất lượng cuộc sống nơi TĐC mới tốt hơn nơi ở cũ. Vì vậy, chúng tôi cùng chính quyền địa phương phải làm tốt công tác an sinh xã hội, giúp bà con trong việc chuyển đổi nghề đạt hiệu quả, thì mới tránh được những mặt trái. Biết là khó nhưng chúng tôi sẽ quyết tâm thực hiện”.
Nghe anh Hùng nói, tôi vẫn tin rằng chất lượng đời sống của bà con vùng đất Quế Phong sẽ sớm được nâng cao, cải thiện bởi điện sẽ thắp sáng những bản nghèo, mang đến sự văn minh cho bà con, trợ giúp các em nhỏ được học hành. Trải qua 3 năm nỗ lực vượt qua khó khăn thử thách với bàn tay, khối óc thể hiện một trí tuệ Việt bền bỉ. Những người xây dựng Thủy điện Hủa Na đã mang lại một niềm tự hào cho đất nước.
Mạnh Kiên (ghi chép)
(Theo Petrotimes)