Quản trị rủi ro cho các dự án ĐGNK

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu phát triển ĐGNK thành ngành công nghiệp năng lượng mũi nhọn, khâu khảo sát thực địa nổi lên như bước đi tiên quyết, quyết định sự thành bại của dự án. Không chỉ là một thủ tục kỹ thuật, khảo sát thực địa chính là “nền móng” để xác định quy mô, công nghệ, giải pháp kết cấu, vị trí móng trụ, tuyến cáp truyền tải – những yếu tố cốt lõi cấu thành nên thiết kế sơ bộ và báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (PreFS) theo quy định pháp luật.

Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đóng vai trò quan trọng quyết định tính khả thi hoạt động đầu tư của bất kỳ một dự án nào. Báo viết này trình bày một đánh giá tổng quan, đa chiều và ngắn gọn về sự cần thiết mang tính bắt buộc của công tác sơ bộ khảo sát thực địa trong giai đoạn này. Trên cơ sở quy định pháp luật, thông lệ quốc tế và mục đích sử dụng thì việc lập PreFS chỉ dựa trên dữ liệu thứ cấp, dữ liệu vệ tinh hoặc dữ liệu có sẵn (desktop study) độ phân giải thấp là không đủ cơ sở, tiềm ẩn rủi ro cao và làm suy giảm tính cạnh tranh của dự án. Kết quả đánh giá khẳng định, khảo sát thực địa ở giai đoạn PreFS không phải là một chi phí mà là một khoản đầu tư chiến lược để quản trị rủi ro, cung cấp luận chứng kinh tế - kỹ thuật đáng tin cậy, và là nền tảng tiên quyết để cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư, lựa chọn được nhà đầu tư một cách hiệu quả.

Theo các quy định của Luật Xây dựng, Luật Đầu tư và Luật Điện lực, báo cáo PreFS với các thuyết minh kinh tế - kỹ thuật, thiết kế sơ bộ và bản vẽ là căn cứ để cơ quan nhà nước phê duyệt chủ trương đầu tư, xác định giá điện và tài liệu quan trọng để làm cơ sở lựa chọn nhà đầu tư.

Một quy trình đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, về bản chất, là một cơ chế thị trường được thiết kế để đạt được hai mục tiêu: phân bổ nguồn lực hiệu quả (chọn được nhà đầu tư có năng lực tốt nhất) và thu được giá tối ưu (tìm ra mức giá điện cạnh tranh và hợp lý nhất). Hiệu quả của cơ chế này phụ thuộc hoàn toàn vào chất lượng và tính đối xứng của thông tin được cung cấp cho các bên tham gia. Việc sử dụng một báo cáo PreFS chỉ dựa trên dữ liệu thứ cấp, dữ liệu sẵn có với độ bất định cao, mức độ chất lượng không chính xác sẽ phá vỡ nguyên tắc nền tảng này, tạo ra một môi trường thông tin bất đối xứng và dẫn đến các hành vi bỏ thầu mang tính chiến lược nhưng phi hiệu quả, gây ra những hệ quả tiêu cực khó lường, đem lại các kết quả bất lợi cho nhà nước, kéo lùi sự phát triển của cả lĩnh vực.

Tại các quốc gia, vùng lãnh thổ đã phát triển ngành điện gió ngoài khơi như Anh, Đan Mạch, Na Uy, Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản hay Hàn Quốc, khảo sát thực địa luôn được xem là điều kiện tiên quyết trong quy trình “quản trị rủi ro theo giai đoạn” trong việc phát triển dự án điện gió ngoài khơi. Trường hợp Mitsubishi phải rút khỏi ba dự án ĐGNK tổng công suất hơn 1,7 GW tại Nhật Bản do chi phí thực tế sau khảo sát vượt xa giả định ban đầu là một bài học lớn để học hỏi.

Thực tế cho thấy, chỉ khi có dữ liệu khảo sát thực địa đáng tin cậy, các bên tham gia đấu thầu mới có thể đưa ra mức giá điện sát thực tế, tránh hiện tượng “bỏ thầu lạc quan” hoặc “phần bù rủi ro” khiến giá điện bị bóp méo và dự án khó khả thi về tài chính. Nói cách khác, khảo sát sớm không phải là chi phí, mà là một khoản đầu tư chiến lược để quản trị rủi ro và bảo đảm tính minh bạch của thị trường.

Chính vì vậy, việc cung cấp một nền tảng dữ liệu khảo sát thực địa đáng tin cậy không phải là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để đảm bảo tính chính xác của yếu tố kinh tế - kỹ thuật tại giai đoạn ban đầu và tính minh bạch, công bằng, hiệu quả của quy trình đấu thầu, qua đó mới có thể lựa chọn đúng nhà đầu tư có khả năng hiện thực hóa dự án với chi phí tối ưu, giá điện hợp lý nhằm đảm bảo hiệu quả cho nền kinh tế.

Petrovietnam tiên phong khảo sát, chuẩn bị nền tảng phát triển ĐGNK

Dự án ĐGNK phải đối mặt với nhiều thách thức và bất định: từ môi trường biển, nền móng phân tán trên một địa bàn lớn, cho đến nguồn tài nguyên mang tính biến đổi. Nếu khảo sát đã là điều kiện cần cho một dự án ít rủi ro hơn (như các dự án điện khí, điện than…), thì việc đòi hỏi một quy trình khảo sát nghiêm ngặt cho một dự án phức tạp hơn nhiều không phải là một gánh nặng mới, mà là sự áp dụng tất yếu và nhất quán của nguyên tắc phát triển dự án.

Với truyền thống xây dựng và phát triển hơn nửa thế kỷ qua, Petrovietnam đang nắm giữ lợi thế đặc biệt trong việc triển khai khảo sát biển phục vụ phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió ngoài khơi. Đơn vị thành viên PTSC của Petrovietnam hiện là đơn vị duy nhất tại Việt Nam được cấp phép và đang tiến hành khảo sát thực địa cho dự án điện gió ngoài khơi xuất khẩu điện sang Singapore và Malaysia – một bước đi chiến lược khẳng định năng lực quốc gia trong chuỗi giá trị mới. Song song, Petrovietnam đang tích cực nghiên cứu, phối hợp với cơ quan có thẩm quyền để chuẩn hóa quy trình khảo sát địa chất – địa vật lý biển, kết hợp với các đối tác quốc tế nhằm hình thành bộ dữ liệu chuẩn cho quy hoạch và phát triển các dự án ĐGNK trong nước.

Trên cở sở dữ liệu lĩnh vực dầu khí, cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và năng lực đã được khẳng định, Petrovietnam sẵn sàng thực hiện khảo sát, cung cấp dữ liệu cho các cơ quan quản lý trong việc lập hồ sơ đấu thầu, qua đó rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư và nâng cao tính khả thi của các dự án. Đây không chỉ là bước đi thể hiện vai trò tiên phong của Tập đoàn trong ngành năng lượng mới, mà còn là đóng góp thiết thực cho an ninh năng lượng quốc gia và cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam.

Từ kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam, có thể khẳng định rằng khảo sát thực địa là điều kiện bắt buộc để đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả trong lựa chọn nhà đầu tư điện gió ngoài khơi. Việc ban hành bộ tiêu chí kỹ thuật tối thiểu về khảo sát sơ bộ sẽ tạo mặt bằng dữ liệu thống nhất, giúp các bên tham gia đấu thầu có thông tin đồng đều, hạn chế rủi ro pháp lý và tối ưu chi phí cho nền kinh tế. Đặc biệt, việc trì hoãn khảo sát không phải là một biện pháp tiết kiệm chi phí, mà thực chất là một hành động gia tăng rủi ro theo cấp số nhân, có thể ảnh hưởng đến sự thành bại của cả dự án.

Trong giai đoạn Việt Nam đang khởi động phát triển công nghiệp điện gió ngoài khơi, việc Petrovietnam chủ động đi đầu trong khảo sát, chuẩn hóa dữ liệu, và hình thành chuỗi năng lực nội địa sẽ là bước khởi đầu quyết định để xây dựng một ngành công nghiệp năng lượng biển hiện đại.