Chủ trương lớn, quyết tâm cao
Trong lịch sử xây dựng và bảo vệ Tổ quốc cũng như trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nông nghiệp, nông dân, nông thôn luôn được Ðảng và Nhà nước đánh giá có vị trí quan trọng, là cơ sở và lực lượng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái. Phát triển nông nghiệp, nông thôn và nâng cao đời sống nông dân là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Nền công nghiệp hiện đại mà đất nước ta đang nỗ lực xây dựng đã được định hướng với việc duy trì, phát triển nông nghiệp, đưa những thành quả trong công nghiệp vào hỗ trợ và gắn kết chặt chẽ với nền nông nghiệp lâu đời. Tại Hội nghị lần thứ 7 (khóa X), Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thông qua Nghị quyết "Về nông nghiệp, nông dân, nông thôn", với mục tiêu trong những năm tới xây dựng nền nông nghiệp toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia.
Ngành Dầu khí Việt Nam sau hơn 34 năm hình thành và phát triển, đã trở thành ngành công nghiệp mũi nhọn với nòng cốt là Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, tập đoàn kinh tế công nghiệp - năng lượng mạnh của đất nước. Sau giai đoạn thăm dò và khai thác dầu khí, ngành dầu khí chuyển sang bước phát triển cao hơn là chế biến các sản phẩm từ nguồn dầu khí để phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế của cả nước, như các sản phẩm xăng dầu, hóa chất, phân bón… với quy mô và sản lượng lớn, đặc biệt là phân bón, loại tư liệu thiết yếu dùng trong sản xuất nông nghiệp. Trước những năm 2000, nhu cầu phân bón hóa học sử dụng trong nước được đáp ứng phần lớn bằng nguồn phân bón nhập khẩu, giá cả và sản lượng cung ứng biến động và phụ thuộc vào thị trường thế giới và nhiều khi không đáp ứng được yêu cầu thời vụ trong nước. Điều này là mối nguy cơ trong việc bảo đảm an ninh lương thực cho đất nước.
Với tầm nhìn xa trong những năm cuối thập niên 90, nhằm tạo sự chủ động nguồn cung phân bón trong nước, giảm sự phụ thuộc của nền sản xuất nông nghiệp vào nguồn cung ứng phân đạm nhập khẩu từ nước ngoài, Chính phủ và ngành dầu khí đã quyết tâm xây dựng nhà máy sản xuất phân đạm cỡ lớn ở trong nước. Tại mỏ dầu Bạch Hổ, ngoài sản lượng dầu thô khai thác được, hàng năm có một lượng khí đồng hành phải đốt bỏ, gây lãng phí và ô nhiễm môi trường. Ngành dầu khí đã quyết tâm đầu tư hệ thống thu gom và đưa khí vào bờ để phục vụ cho cụm dự án Khí điện đạm Phú Mỹ. Cụm dự án có tầm quan trọng lớn này đã hình thành nên trung tâm điện khí lớn nhất nước và nhà máy sản xuất phân bón hàng đầu.
Đối với dự án Nhà máy Đạm Phú Mỹ, Chính phủ và ngành Dầu khí đứng trước không ít những khó khăn khi kêu gọi đầu tư, bởi lẽ những lợi ích lớn và toàn cục của dự án thì đã rõ, nhưng lợi ích kinh tế thuần túy chưa thu hút được các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Do chi phí đầu tư lớn, thế giới và khu vực vừa trải qua cuộc khủng hoàn tài chính 1997 - 1998 và thời điểm đó giá phân bón thế giới xuống thấp, nếu xem xét đơn thuần về về tài chính thì dự án có độ rủi ro cao, hiệu quả kinh tế không hấp dẫn, không có nhà đầu tư nước ngoài nào quan tâm đầu tư dự án. Tuy nhiên, với mục tiêu chiến lược và tầm nhìn vĩ mô, dài hạn về phát triển nông nghiệp vững mạnh, bảo đảm an ninh lương thực, Chính phủ và ngành dầu khí vẫn quyết tâm đầu tư dự án bằng nội lực. Quyết sách này đã vượt qua tầm của doanh nghiệp, thể hiện tầm nhìn vì lợi ích tổng thể của đất nước và cũng thể hiện xây dựng ngành công nghiệp dầu khí lớn mạnh, tạo cơ sở vật chất kỹ thuật cho đất nước, đồng thời phục vụ việc phát triển nộng nghiệp, tạo mối liên minh công - nông bền vững.
Quản lý dự án khoa học
Nhà máy Đạm Phú Mỹ là nhà máy đầu tiên ở Việt nam thuộc khâu sau, hiện đại bậc nhất của ngành dầu khí và được thực hiện theo phương thức hợp đồng EPC với tổng mức đầu tư ban đầu là 445 triệu USD. Nhà máy gồm phân xưởng sản xuất Amoniac sử dụng công nghệ của Haldor Topsoe (Đan Mạch) - công suất 1.350 tấn/ngày, phân xưởng sản xuất Urê sử dụng công nghệ của Snamprogetti (Italia) - công suất 2.200 tấn/ngày - tương đương 740.000 tấn urê/năm, phân xưởng phụ trợ và các công trình phục vụ quản lý, sản xuất. Quá trình đầu tư xây dựng nhà máy đã đạt được những thành tích vượt bậc để đưa quyết sách của Chính phủ trở thành hiện thực.
Chỉ sau 3 năm xây dựng, tháng 9/2004 một nhà máy công nghệ hiện đại, quy mô lớn đã được hoàn thành và ngay sau đó đã vận hành an toàn, ổn định và cho ra sản phẩm với chất lượng cao. Thành công này nhờ vào công tác phê duyệt, lựa chọn nhà thầu, sự phối hợp giữa chủ đầu tư, nhà thầu chính, nhà thầu phụ trong và ngoài nước, quản lý dự án và quyết toán công trình được thực hiện tốt. Chi phí đầu tư cho toàn dự án khi quyết toán công trình là 380 triệu USD, tiết kiệm đáng kể so với tổng dự toán. Việc triển khai và hoàn thành với tiến độ như trên đã khẳng định quyết tâm của Chính phủ và ngành dầu khí trong việc gấp rút đầu tư xây dựng Nhà máy. Đây cũng là thành quả của sự chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ của Chính phủ cùng các Bộ, ban ngành liên quan trong việc ưu đãi về thủ tục đầu tư, tài chính; tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu tạo điều kiện giải phóng mặt bằng, cùng lãnh đạo ngành Dầu khí trong vai trò là chủ đầu tư; cũng như sự hợp tác chặt chẽ của Ban quản lý dự án với Tổng thầu trong suốt quá trình xây dựng nhà máy.
Vận hành và khai thác hiệu quả
Cùng thời điểm nhà máy hoàn thành, Công ty Phân đạm và Hóa chất Dầu khí, đơn vị thành viên của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, đã được thành lập để tiếp quản Nhà máy Đạm Phú Mỹ và đảm nhận vai trò là một doanh nghiệp quy mô hàng đầu trong sản xuất, kinh doanh phân bón. Sự tham gia thị trường của Công ty đã thổi vào ngành phân bón một luồng gió mới, với tác động tích cực và đem lại sự thay đổi, đáp ứng những kỳ vọng của Chính phủ khi phê duyệt dự án. Đó là lần đầu tiên trong lịch sử thị trường phân đạm, nguồn cung ứng đã có sự tham gia của hàng sản xuất trong nước với một tỷ lệ thị phần cao, chất lượng đảm bảo và giá cả phù hợp. Sản phẩm Đạm Phú Mỹ với khẩu hiệu “cho mùa bội thu” đã nhanh chóng giành được sự tín nhiệm và ủng hộ của đông đảo bà con nông dân trên cả nước và liên tiếp giành những danh hiệu hàng đầu về chất lượng sản phẩm và giá trị thương hiệu.
Sự vận hành liên tục, an toàn và ổn định của Nhà máy trong 5 năm sau ngày khánh thành là một thành tựu nữa được ghi nhận. Đội ngũ cán bộ quản lý vận hành của Nhà máy đã tiếp thu và nhanh chóng làm chủ công nghệ, chỉ sau một năm đã thay thế đội ngũ chuyên gia nước ngoài để chủ động vận hành nhà máy. Sản lượng hàng năm của Nhà máy đạt 85-90% công suất thiết kế và được nâng dần, đến năm 2007 đã đạt vượt 100% công suất. Sau 5 năm hoạt động, nhà máy đã cung ứng ra thị trường hơn 3,5 triệu tấn phân đạm, đáp ứng 40% nhu cầu hàng năm và trong thời gian này, nguồn cung ứng phân bón trong nước đã có một sự ổn định về giá cả và bảo đảm về sản lượng của Đạm Phú Mỹ. Nhờ có nguồn cung ứng này, đất nước đã tiết kiệm được trên 1,3 tỷ đôla Mỹ ngoại tệ dành cho nhập khẩu phân bón.
Chính phủ và lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam có kỳ vọng là dự án Đạm Phú Mỹ phải đem lại lợi ích tốt nhất đến cho người nông dân từ sân nhà, phân phối sản phẩm kịp thời, thuận tiện, giá cả hợp lý và ổn định. Chính từ định hướng này, trong thời gian qua lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã có những chỉ đạo sát sao về công tác phân phối, tiêu thụ sản phẩm như: cổ phần hóa Công ty Phân đạm và Hóa chất Dầu khí và chuyển đổi thành Tổng công ty theo mô hình công ty mẹ - công ty con để quản lý vận hành nhà máy Đạm Phú Mỹ và thiết lập hệ thống phân phối, đẩy mạnh công tác kinh doanh nhập khẩu phân bón nhằm tăng năng lực cung ứng phân bón, triển khai các chính sách bán hàng phù hợp với từng thời điểm biến động của thị trường nhằm bình ổn giá. Hệ thống phân phối tiêu thụ Đạm Phú Mỹ đến nay đã triển khai tại hầu hết các địa phương trên toàn quốc với nòng cốt là 4 công ty kinh doanh phân bón, hóa chất tại miền Bắc, miền Trung, Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và 01 công ty thương mại dịch vụ có nhiệm vụ tạo nguồn phân bón nhập khẩu cung ứng cho hệ thống tiêu thụ, bình ổn thị trường và tìm kiếm thị trường nước ngoài để sẵn sàng xuất khẩu khi nguồn cung trong nước dư thừa. Thông qua các công ty con, Tổng công ty đã thiết lập mạng lưới tiêu thụ là các đại lý, cửa hàng tập trung ở các khu vực trồng lúa và cây công nghiệp: 54 đại lý và 39 cửa hàng do các công ty trực tiếp ký kết hợp đồng và 3.690 cửa hàng do các đại lý triển khai ký kết hợp đồng tiêu thụ. Như vậy, sản phẩm Đạm Phú Mỹ đã được đưa đến tận các huyện, xã ở khắp các vùng miền, gần nhất với nhu cầu tiêu thụ trực tiếp của bà con nông dân.
Sau 5 năm hoạt động, dự án Nhà máy Đạm Phú Mỹ đã khẳng định tính đúng đắn và kịp thời trong quyết định của Chính phủ, đã định hình một cơ sở vật chất lớn trong lĩnh vực công nghiệp hóa chất, hóa dầu, đồng thời thành quả của nó đồng hành, gắn liền với sự phát triển của nền nông nghiệp của đất nước. Thành công này là một ví dụ điển hình cho công cuộc phát triển công nghiệp đi đôi với duy trì và phát triển nông nghiệp của Đảng và Nhà nước. Sản xuất nông nghiệp của đất nước ngày càng tăng, sản lượng xuất khẩu tiến đến ngôi vị hàng đầu thế giới về lúa gạo, cà phê, tiêu… Trong những kết quả này hản là có một phần đóng góp của dự án nhà máy Đạm Phú Mỹ. Nhân dịp kỷ niệm 5 năm ngày nhà máy vận hành chính thức, Tổng công ty Phân bón và Hóa chất dầu khí và Nhà máy Đạm Phú Mỹ đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương lao động. Đây là niềm vinh dự lớn lao của toàn thể cán bộ, công nhân viên Tổng công ty cũng như của nhiều lớp cán bộ, công nhân viên đã trải qua quá trình xây dựng và phát triển của dự án nhà máy Đạm Phú Mỹ. Phần thưởng lớn nhất là sự tín nhiệm sản phẩm của bá con nông dân, là các danh hiệu về chất lượng và thương hiệu mà Tổng Công ty được công nhận trên thị trường như Cúp Vàng Chất Lượng, giải Sao Vàng Đất Việt.
P.V.