Tôi tìm đến nhà ông ở số 207 Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Vũng Tàu, tại đây tôi chỉ gặp được bà Tạ Thị Thọ vợ ông, còn ông sau khi hoàn thành trách nhiệm của một người Cộng sản chân chính, ngày 22 tháng 1 năm 2003 ông đã thanh thản đi về cõi vĩnh hằng yên nghỉ. Thế là những tâm sự buồn vui, những nỗi niềm trăn trở của một cuộc đời hiển hách, gian nan tôi đã không còn cơ hội được nghe ông kể lại.

Bà Tạ Thị Thọ đưa tôi xem quyển lý lịch chật ních chiến công của ông thời kỳ chống Pháp, nhưng đó chỉ là những con số thống kê khô khan theo trình tự của thời gian, xử lý nó để dựng nên chân dung một con người đầy bản lĩnh như ông, với tôi thật quá sức. May sao, trong khi lục tìm tập hồ sơ lưu trữ của gia đình ông, tôi vớ được một bài báo của nhà báo, nhà thơ Phạm Văn Đoan viết về ông đã in ở nhiều báo, sau đó năm 2001 tập kỷ yếu “XNLD Vietsovpetro 20 năm xây dựng và phát triển” đã in lại.

Bài báo kể rằng, sinh thời ông đã đọc và rất tâm đắc bài báo này, trong đó có nhiều cứ liệu về ông đã được ông công nhận. Không những thế bài báo đã phản ánh tính cách trung thực của một người cộng sản chân chính được thể hiện ở những lúc cam go nhất. Một phác họa với những đặc trưng độc đáo mà bạn đọc chắc chắn sẽ dễ dàng nhận ra chân dung của ông, thậm chí có thể suy rộng ra là chân dung của những người thuộc thế hệ ông, những người đã tạo ra một hệ ý thức chân chính cho dân tộc mà hệ quả của nó đã trở thành biểu tượng của các dân tộc đứng lên giành độc lập.

Bài báo có tên “Người tử tù Côn Đảo với ngành Dầu khí”, được viết bằng thứ văn phong khá giản dị, mạch lạc, ngắn gọn, không màu mè, như đúng tính cách mạnh mẽ, quyết đoán và có nguyên tắc của ông. Xin phép nhà thơ Phạm Văn Đoan được dẫn ra đây bài viết đó, bởi có những cảm xúc không thể kể lại bằng bất cứ phương tiện chuyển tải nào. Nó phải được giữ nguyên vẹn để đi thẳng vào tâm hồn người đọc bây giờ.

“Ông đã nghỉ hưu năm 1990 sau khi ở ngành Dầu khí chuyển sang làm Phó chủ tịch Ủy ban Nhân dân đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo. Cuộc đời của ông là biểu hiện tập trung, rực rỡ của những gì tốt đẹp nhất được sản sinh trong suốt hai giai đoạn lịch sử cách mạng vĩ đại của dân tộc: đấu tranh giành độc lập tự do và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Quang cảnh Xí nghiệp Lắp máy Vietsovpetro

Tên ông là Nguyễn Ngọc Sớm, một cái tên mang đầy chất dân dã Nam Bộ nhưng cùng với thời gian đã in sâu vào ký ức nhiều người.

Ông quê ở Sa Đéc (nay thuộc tỉnh Đồng Tháp), năm 1944 ông làm thợ điện quấn mô-tơ ở Gò Vấp và tham gia công tác biệt động khu Sài Gòn – Chợ Lớn, sau đó ông trở thành người chỉ huy Ban công tác 1. Ban này là một tổ chức biệt động, là đơn vị vũ trang đầu tiên của khu vực Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định.

Năm 1947, ông bị địch bắt và cuối năm 1948 đã bị tòa án thực dân Pháp kết án tử hình, sau đó chúng đày ông ra Côn Đảo. Chúng không thi hành được bản án vì sự đấu tranh quyết liệt của tù nhân chính trị trên đảo. Năm 1954 ông được trao trả tại Đồ Sơn – Hải Phòng. Năm 1960 ông được cử đi học đại học chuyên ngành về địa chất ở Liên Xô.

Ngay từ những ngày đầu khi Sài Gòn vừa được giải phóng, ông nhận quyết định 01 của Tổng cục Địa chất, lên đường vào Nam tìm dầu cho Tổ quốc. Đây là giai đoạn mà mỗi sự kiện đều xứng đáng là một dấu mốc ghi nhận sự trưởng thành của ngành Dầu khí nước nhà.

Năm 1976, Tổng cục Dầu khí ký hợp đồng thăm dò dầu khí ở thềm lục địa phía Nam với các công ty: Agip của Italia, Deminex của Tây Đức và Bow Valley của Canada. Họ yêu cầu phải có ngay căn cứ dịch vụ ở trong bờ để đảm bảo cho những hoạt động dịch vụ dầu khí, bao gồm: Cầu cảng cho tàu 10 ngàn tấn ra vào, đi theo nó là một hệ thống đồng bộ kho tàng, bến bãi đủ khả năng tiếp nhận và bảo quản những khối lượng vật tư, thiết bị kỹ thuật cồng kềnh, chính xác và hiện đại. Đồng thời phải có ngay hệ thống cung cấp xăng dầu, nước ngọt cho tàu ra vào cảng và đội ngũ làm dịch vụ ăn ở, đi lại cho con người của họ. Nếu chúng ta không đáp ứng được các yêu cầu đó thì họ sẽ đặt căn cứ dịch vụ tại Singapore. Mà nếu điều này xảy ra, có nghĩa là chúng ta đã tự tước bỏ quyền chủ động của nước chủ nhà, mặt khác lại mất đi một khoản thu ngoại tệ không nhỏ từ công việc dịch vụ cho họ.

Đứng trước một nhu cầu bức xúc, lãnh dạo Tổng cục Dầu khí đã chọn bãi sú, vẹt cửa sông Dinh trong thị xã Vũng Tàu (lúc đó còn thuộc tỉnh Đồng Nai), làm địa điểm xây dựng căn cứ dịch vụ. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt dự án nói trên. Công ty Comex xin bao thầu trọn gói với giá 25 triệu đôla Mỹ. Tổng cục Dầu khí đề nghị Chính phủ cho tự mình thi công. Chính phủ chuẩn y đề nghị trên và cấp cho dự án này 75 triệu đồng Việt Nam, tương đương 15 triệu đôla Mỹ, kèm theo mệnh lệnh: 100 ngày phải hoàn thành. Có ý kiến lúc bấy giờ còn lo ngại, cho rằng người Việt Nam không thể hoàn thành một khối lượng công việc lớn như vậy trong một thời gian ngắn như thế. Sau khi lựa chọn cân nhắc kĩ lưỡng, Tổng cục Dầu khí đã ban hành quyết định giao cho ông Nguyễn Ngọc Sớm chức vụ Giám đốc Công ty Dầu khí Nam Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ giao tiếp trách nhiệm Trưởng ban Quản lý công trình xây dựng căn cứ dịch vụ dầu khí tại Vũng Tàu cho ông và phát lệnh khởi công. Ông được phép toàn quyền điều hành công việc xây dựng một công trình đặc biệt quan trọng và cấp bách này.

Tiến độ thi công đang ở giai đoạn cao trào, quyết liệt, bỗng nhiên có lệnh đình chỉ việc thi công để kiểm tra tài chính. Ông khẳng khái tuyên bố: “Tôi nhận lệnh của Thủ tướng, muốn đình chỉ phải có lệnh của Thủ tướng, còn việc kiểm tra xin mời các anh cứ việc”. Tính kỷ luật trong việc chấp hành mệnh lệnh và bản chất trung kiên, dũng cảm của người lính đã hun đúc nên một thái độ kiên quyết đầy bản lĩnh như ông. Sau một tuần đoàn kiểm tra làm việc, không phát hiện dấu hiệu sai phạm nào, công việc lại được tiến hành nhịp nhàng đồng bộ. Và, như chúng ta đã biết, công trình  này đã hoàn thành trong vòng 90 ngày, vượt trước kế hoạch 10 ngày. Khi nghiệm thu các chuyên gia đã đánh giá: Công trình đạt chất lượng rất tốt. Kết quả này đã đánh tan mối lo ngại trước đó và cảm hóa được thái độ do dự của các đoàn chuyên gia tư bản đang chuẩn bị vào làm dầu khí ở Việt Nam.

Công nhân Việt Nam và chuyên gia Liên Xô ở Liên đoàn Địa chất 36 trong những ngày đầu khoan thăm dò dầu khí

Hai mươi năm sau, vào ngày 26/11/1997, Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro tổ chức lễ mừng công và đón nhận danh hiệu Anh hùng Lao động, ông đã được mời dự với tư cách là đại biểu danh dự. Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro đã tặng ông pho tượng bằng đá cẩm thạch màu trắng tạc hình một con hổ cưỡi trên sóng biển, hàm ý ghi nhận công lao đóng góp của ông từ những ngày đầu, đối với vùng mỏ Bạch Hổ mà hiện nay Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro đang khai thác…”.

Bài viết trên càng thôi thúc tôi phải tìm lại, phục hiện đầy đủ hơn, dưới dạng một bút ký chân dung về một gương mặt lớn của ngành Dầu khí, qua nhiều nguồn tư liệu. Tôi đã gặp gỡ nhiều nhân chứng, phần lớn là đồng nghiệp, đồng chí, những người cùng làm việc với ông. Nhiều người trong số đó hiện vẫn bám trụ với sự nghiệp dầu khí nước nhà. Hóa ra hình bóng ông Nguyễn Ngọc Sớm vẫn đầy ắp trong nhiều kỷ niệm quan trọng của cuộc đời nhiều người. Ký ức về ông còn tươi nguyên, bởi vì những gì còn lại cũng sẽ ngày càng toả sáng trong các thế hệ tương lai. Tôi cũng may mắn có được những tư liệu quý giá về ông Nguyễn Ngọc Sớm. Có những tư liệu lần đầu được gia đình công bố. Khi ngồi viết những dòng này về một con người xứng đáng là nhân chứng lịch sử, tôi muốn dành lòng biết ơn cho những người đã hiểu và chia sẻ với công việc của tôi, một công việc mà tự tôi luôn cảm thấy quá sức.

Tạm biệt Thái Bình với những nỗi niềm bịn rịn của mối tình đầu vừa nhen nhóm, ông được điều về học tập chính trị ở Tổng cục tiếp nhận Quân lực, về chỉnh huấn ở Quân khu III và sau đó chuyển về Trung đoàn 55 của Quân khu. Tháng 9/1956 cả đơn vị ông được chuyển ngành về Phòng Giao thông, Tuần Giáo – Lai Châu, sau đó ông được cử đi học ở Trường trung cấp Kỹ thuật II, lớp Địa chất C ở Hà Nội. Có lẽ từ lối rẽ này mà cái nghề tìm dầu, làm dầu đã gắn bó với ông cho đến cuối đời, nói cho công bằng thì vinh dự cũng nhiều mà trầm ai cũng lắm. Học xong ông về làm việc ở Đoàn địa chất thăm dò Apatit Lào Cai.

Sau những tháng năm kiên cường, bền bỉ chiến đấu giành độc lập cho dân tộc, bây giờ ông được tự do cống hiến sức lực, trí tuệ của mình cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc để làm hậu thuẫn cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thì dù có vất vả, gian nan mấy đối với ông cũng chả thấm gì so với những năm tháng tù đày ở Côn Đảo. Mặc dù mới về nhận công tác nhưng với bề dày chiến công, khả năng làm việc hiện tại và tinh thần phấn đấu cao độ của ông, ngày 2/9/1959, Chi bộ Đoàn địa chất thăm dò Apatit Lào Cai đã làm lễ kết nạp ông vào Đảng Lao động Việt Nam. Ông cảm thấy cần phải có người chia sẻ niềm hạnh phúc lớn này, ngay đêm đó ông đã viết thư về Thái Bình báo tin cho gia đình ông Tạ Quang Hồng và đặc biệt cho cô nữ sinh mà lúc này ông vẫn còn coi như em gái.

Tháng 8/1960 sau khóa học tiếng Nga tại Hà Nội, ông lên đường đi học Đại học Mỏ địa chất tại Mạc Tư Khoa – Liên Xô. Qua thư đi, thư lại tình yêu giữa ông với cô nữ sinh Tạ Thị Thọ đến tự lúc nào không ai biết, ngay đến bây giờ nói chuyện với tôi bà Tạ Thị Thọ cũng không nhớ rõ.

Mùa hè năm 1962, ông được nghỉ phép về Việt Nam, nói đúng hơn là nghỉ hè vì lúc đó ông đang là sinh viên năm thứ hai tại Mạc Tư Khoa, ông đã về Thái Bình và tổ chức đám cưới. Đám cưới ở nhà quê lúc đó đơn giản lắm, chỉ có mấy mâm cơm để đãi họ hàng nhưng tình làng, nghĩa xóm thì chan hòa đầm ấm. Hẳn vì cuộc đời ông đã cho quá nhiều, đã cống hiến quá nhiều, đã gian nan quá nhiều mà nhìn lại vẫn cô đơn lạnh lẽo nên Tạo hóa đã thương cảm mà lựa chọn và tác thành cho ông một cô Tấm dịu hiền ở vùng quê Thái Bình. Lúc này cô nữ sinh ngày nào đã trở thành cô giáo tiểu học dạy trường làng. Từ đây ông đã có một hậu thuẫn tin cậy suốt đời cho sự nghiệp dầu khí của ông.

Học xong, tháng 3/1966 ông về làm Tổ trưởng rồi Đoàn trưởng Đoàn địa chất nghiên cứu, tìm kiếm dầu mỏ và khí đốt ở Việt Nam của Tổng cục Địa chất. Năm 1975 khi miền Nam vừa được giải phóng ông là một trong những nhà khoa học đầu tiên được cử vào để tiếp quản hồ sơ, tài liệu về dầu mỏ của Tổng cục Dầu hỏa của chế độ cũ ở Sài Gòn. Từ đây, cuộc đời ông bước sang một khúc ngoặt lớn, cùng với sự phát triển của ngành Dầu khí. Những cống hiến của ông với ngành Dầu khí chúng ta đã được biết đến bằng những sự kiện có ý nghĩa lớn ở bài báo nói trên. Hy vọng chúng ta sẽ tiếp tục biết nhiều hơn về sự nghiệp cuộc đời, những gì mà ông đã góp phần xây dựng nên ngành Dầu khí như ngày nay. Chẳng thể hình dung nổi điều gì sẽ xảy ra nếu trong bước khởi đầu gian nan ấy của đất nước nói chung và ngành Dầu khí nói riêng, vắng bóng những người trung thực, dũng cảm và hết lòng vì công việc như ông.

(Theo Petrotimes)