Thảo luận tại tổ về việc thực hiện công trình quan trọng quốc gia dự án Nhà máy lọc dầu Dung Quất, sáng 11/11, đại biểu Nguyễn Thị Nguyệt Hường cho rằng, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất là điểm nhấn của kinh tế miền Trung và cả nước, tạo sự đột phá cho tỉnh Quảng Ngãi. Cùng đó, với việc nhà máy đi vào hoạt động đã giúp hạn chế xuất khẩu dầu thô, đáp ứng khoảng 30% nhu cầu xăng dầu trong nước.

Nhà máy Lọc dầu Dung Quất

Dẫu vậy, theo đại biểu Hường, thời gian đầu tư dự án quá dài (hơn dự kiến 9 năm) đã khiến chi phí tổng đầu tư lớn và làm mất chi phí cơ hội. “Con số tổng đầu tư hơn 3 tỷ USD, tăng gấp đôi so với dự toán ban đầu, cần phải được làm rõ về nguyên nhân” - bà Hường đề nghị.

Chưa hết, bà Hường còn cho rằng, nguồn đầu tư lớn như vậy, nếu tính vào giá thành sản phẩm sẽ khiến giá thành đội lên và người dân sẽ phải gánh chịu khi 30% sản lượng xăng dầu trong nước có xuất xứ từ nhà máy. “Nếu giá xăng dầu nhập khẩu thấp hơn, người tiêu dùng sẽ chọn sản phẩm cùng chất lượng, nhưng giá thành thấp hơn” - bà Hường phân tích.

Nữ đại biểu này cũng băn khoăn về hiệu quả hoạt động của nhà máy trước dự báo về việc các mỏ dầu dễ khai thác của ta đã gần cạn, gây khó khăn về nguồn dầu thô cho nhà máy sau này.

Nhiều người dân tại khu công nghiệp Dung Quất chưa có việc làm cũng là vấn đề khiến đại biểu Nguyệt Hường chưa hài lòng. “Lẽ ra niềm vui của nhân dân cả nước phải hòa chung với niềm vui của người dân nơi đây” - bà Hường nói.

Từng đến Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, đại biểu Nguyễn Thị Hoa nhìn nhận, đây là công trình quốc gia hiện đại, vận hành tốt, chất lượng sản phẩm được lãnh đạo nhà máy đánh giá cao… Tuy nhiên, đại biểu Hoa đề nghị, Chính phủ nên mạnh dạn đánh giá hiệu quả kinh tế của dự án này.

Theo đại biểu Hoa tính toán, nếu chỉ đơn thuần lọc dầu, dự án không lỗ đã là tốt. “Quan trọng là các công trình phụ trợ đi theo, nếu không bài toán có lãi vấn là vấn đề” - bà Hoa phân tích.

Bà Hoa đề nghị, ngành dầu khí nên tập trung đầu tư vào đây, thay vì đầu tư rộng sang khách sạn và các lĩnh vực khác, dự án mới có lãi. Theo bà Hoa, nếu không đầu tư nhanh, thời gian khấu hao kéo dài, bài toán kinh tế sẽ không có sự thuyết phục.

Chuyển sang vấn đề nhân lực của nhà máy, bà Hoa cho rằng, nhân lực của ta đã tiến bộ, nhưng vẫn chưa đạt yêu cầu. Tại Trung tâm vận hành, chuyên gia nước ngoài vẫn chiếm tỷ lệ cao do ta chưa chủ động vận hành được. Đây cũng là vấn đề khiến chi phí đội lên cao.

Thừa nhận mình không phải là nhà kinh tế, nhưng đại biểu Nguyễn Ngọc Đào cho rằng, chưa ai có thể khẳng định dự án hoàn vốn hoặc có lãi trong vài chục năm tới và theo ông, đó chính là nghịch lý đầu tư.

Ông Đào cho rằng, chỉ còn khoảng 20 năm nữa nguồn dầu khí của ta sẽ cạn kiệt, thậm chí có thể còn ngắn hơn,  như vậy chỉ còn khoảng 10 năm nữa. Sau thời điểm đó, ta phải nhập dầu thô về cho nhà máy hay có phương án nào khác? ông Đào đặt câu hỏi.

Ông Đào cũng đề nghị, Chính phủ cần làm rõ hiệu quả dự án trên các mặt kinh tế, xã hội, bởi với báo cáo của Chính phủ, “hiệu quả kinh tế chưa thấy đâu” trong khi lợi ích xã hội cũng chưa rõ.

Đại biểu Chu Sơn Hà (Hà Nội) trong phát biểu trước đó lại đề nghị, giao Kiểm toán Nhà nước kiểm toán dự án Nhà máy Lọc dầu Dung Quất xem hiệu quả đầu tư đến đâu để báo cáo Quốc hội.

Trở lại với vấn đề có tính thời sự hiện nay là việc các sản phẩm của Nhà máy Lọc dầu Dung Quất phải tồn kho, trong khi ta phải nhập khẩu xăng dầu, đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hà cho rằng, đây là điều hết sức vô lý. Sau khi đặt ra các câu hỏi về việc ai hưởng lợi, ai chịu thiệt, đại biểu này cho rằng, có sự yếu kém của cơ quan quản lý nhà nước.

Cho dù Chính phủ đã chỉ đạo mua các sản phẩm này của Nhà máy lọc dầu Dung Quất, nhưng đại biểu Vũ Quang Hải vẫn băn khoăn với ý kiến của một doanh nghiệp xăng dầu lớn về việc, các sản phẩm này chỉ sử dụng trong nước, chưa xuất khẩu được. Theo ông Hải, đây là vấn đề phải tính đến và cần làm rõ.

Đại biểu Nguyễn Văn Bình (Bắc Ninh) nói quan trọng nhất là phải đánh giá hiệu quả kinh tế của dự án, vì khi đưa ra chủ trương xây dựng, không ít ý kiến băn khoăn, trong qúa trình xây dựng cũng không ít tác động khiến chúng ta phải xây dựng thêm đê chắn biển. “Cần làm rõ hiệu quả kinh tế của dự án vì thực tế không ít tập đoàn nước ngoài đã rút lui khi đấu thầu xây dựng dự án” - ông Bình nói.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa (TPHCM) cho rằng, báo cáo của Chính phủ chưa đủ cơ sở để Quốc hội thông qua, vì “phải so sánh được kết quả hiện nay với các mục tiêu đã đặt ra khi xây dựng dự án này, nhất là khả năng chuyển giao, làm chủ công nghệ lọc hóa dầu ra sao”. Ông cũng cho rằng, để đánh giá được hiệu quả kinh tế của dự án, còn phải bổ sung rất nhiều thông tin, nhất là việc so sánh giá thành của xăng dầu Dung Quất với xăng dầu nhập khẩu.

“Đặc biệt, tổng mức đầu tư của dự án tăng lên hơn 3 tỷ USD, vậy trong vòng bao lâu sẽ thu hồi được khoản vốn này. Chính phủ giải bài toán phân phối sản phẩm thế nào, sản xuất ra xăng dầu mà để tồn kho trong khi phải đi nhập khẩu xăng dầu, phải làm rõ” - đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa đề nghị.

Đại biểu Trần Du Lịch (TPHCM) cũng nói, dự án có 2 mục tiêu: chính trị (tạo cú hích để phát triển kinh tế miền Trung) và kinh tế (phát triển ngành công nghiệp hóa dầu). Nhưng hiện nay cũng khó để luận chứng về hiệu quả kinh tế, vì vậy nên làm tốt hơn mục tiêu chính trị.  “Vậy thì phải xem lại, phải đầu tư nhiều hơn cho mục tiêu tạo cú hích cho kinh tế miền Trung. Theo tôi, về phương diện lan tỏa miền Trung của dự án là còn ít” - ông Trần Du Lịch phát biểu. Ông cũng cho rằng, để phát triển một khu vực nào đó, quan trọng nhất là khâu hậu cần (dịch vụ, nhân lực).

“Sở dĩ Đồng Nai, Bình Dương, Vũng Tàu phát triển nhanh là vì  đã có TPHCM  là hậu cần về mọi thứ. Muốn Dung Quất phát triển, thì Đà Nẵng phải là hậu cần tốt. Muốn thế phải đầu tư nhiều cho Đà Nẵng, trước hết là đường cao tốc” - đại biểu Trần Du Lịch đề xuất.

ĐB Ngô Thị Doãn Thanh (Hà Nội) cho rằng, báo cáo của Chính phủ nếu chỉ dừng ở việc nêu ra bài học kinh nghiệm là chưa đủ vì nhiều vấn đề như năng lực chủ đầu tư yếu, thủ tục đầu tư rườm rà, giải phóng mặt bằng, lập dự toán chưa tốt... cũng là bài học ở những dự án khác. Đề nghị Chính phủ phải phân tích thấu đáo, tìm giải pháp xử lý, không để lặp lại ở những công trình, dự án khác sau Dung Quất.

ĐB Nguyễn Viết Thịnh (Hà Nội) đặt vấn đề, cần tính toán việc đào tạo lại cho lao động địa phương và cần phát triển đa dạng các lĩnh vực liên quan, công nghiệp phụ trợ để tạo ra sự phát triển đồng bộ cho Dung Quất.

Phó Chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn cho rằng chưa nên ra nghị quyết về kết thúc giám sát dự án Nhà máy Lọc dầu  Dung Quất khi dự án vẫn chưa thể quyết toán, chưa được kiểm toán đối với một số hạng mục.

Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Đức Hiền (ĐB Quảng Ngãi) góp ý: Đến thời điểm này, không nhất thiết phải ban hành nghị quyết kết thúc giám sát của Quốc hội đối với dự án Nhà máy Lọc dầu Dung Quất.

Theo đại biểu Hiền, việc đưa ra đánh giá về kinh tế - xã hội của dự án lúc này là hơi sớm. Nhà máy được đầu tư rất lớn, chủ yếu là công nhân kỹ thuật lành nghề, trong đó công nghiệp phụ trợ chưa có điều kiện phát triển; số lao động được giải quyết rất ít; đánh giá về tiêu chí xã hội cũng chưa rõ rệt, chưa tạo động lực mạnh.

Còn theo đại biểu Lê Văn Cuông (Thanh Hóa), dù còn một số vấn đề về di dân, tái định cư hay hiệu quả kinh tế nhưng Quốc hội nên ra nghị quyết kết thúc và giao Chính phủ báo cáo hằng năm.

(Theo Dân Trí; Sài Gòn Giải Phóng; Tiền Phong; Hà Nội Mới; Thanh Niên)